بیمه اشخاص

---

برخی از نویسندگان حقوقی در تعریف بیمه اشخاص نوشته‏اند بیمه اشخاص بیمه‏ای است که موضوع مورد بیمه در آن، عبارت است از حوادثی که حقوق غیر مالی بیمه‏گذار یا ثالث معین را تهدید می‏کند. مانند بیمه حوادث و ناخوشی و بیمه عمر و زندگی.
بعضی دیگر نوشته‏اند: «بیمه‏های اشخاص یکی از انواع بیمه‏های بازرگانی‏اند که به منظور جبران توقف درآمد بیمه شده، که در اثر مرگ یا نقص عضو و از کار افتادگی به وجود آمده باشد، ابداع گردیده است.»

۱ - هدف از بیمه های اشخاص

---

هدف از بیمه‏های اشخاص، مانند بیمه‏های اموال و مسئولیت، تأمین آرامش خاطر برای بیمه‏گذار است. ولی دو ویژگی، این نوع بیمه را از بیمه‏های دیگر متمایز می‏سازد؛ نخست آنکه حوادثی را شامل می‏شود که به طور مستقیم به شخص انسان مربوط می‏شود؛ مانند فوت، بازماندگی، حوادث بدنی و بیماری‏ها. دوم آنکه حوادث مورد نظر، همواره جنبه خسارتی ندارند؛ مانند زنده ماندن بیمه شده در پایان مدت معین. لذا گفته می‏شود، بیمه‏های اشخاص بر خلاف بیمه‏های خسارتی، خصلت غرامتی ندارند و پیرو اصل غرامت نیستند.

۲ - انواع بیمه‏های اشخاص

---

‏
بیمه‏های اشخاص به پنج دسته اصلی تقسیم می‏شوند.
۱. بیمه‏های عمر.
۲. بیمه‏های مستمری.
۳. بیمه‏های حوادث.
۴. بیمه‏های درمانی.
۵. بیمه‏های بازنشستگی.

۳ - بیمه عمر

---

برخی از حقوقدانان بیمه عمر را شاخه‏ای از بیمه زندگانی محسوب نموده‏اند و در این زمینه نوشته‏اند: «بیمه زندگانی عبارت است از عقدی که به موجب آن، بیمه‏گر تعهد می‏کند که مبلغی یکجا و یا به صورت نفقه مادام العمر) Renteviagere (با فوت بیمه‏گذار به ورثه او (یا شخص دیگر که او تعیین کند) و یا اگر بیمه‏گذار (یا ثالثی به تعیین بیمه‏گذار) پس از فرارسیدن موعد معین، زنده باشد به بیمه‏گذار یا ثالث مذکور داده می‏شود. بنابراین مبلغ بیمه به بیمه‏گذار یا ثالث مذکور داده می‏شود. بیمه زندگانی بر دو قسم است: «اوّل بیمه عمر دوم بیمه زندگی»
برخی دیگر در زمینه تعریف بیمه عمر و زندگی نوشته‏اند «بیمه عمر یا بیمه زندگی را می‏توان چنین تعریف کرد: قراردادی که به موجب آن بیمه‏گر در مقابل دریافت حق بیمه، متعهد می‏شود که در صورت فوت بیمه شده یا در صورت زنده ماندن بیمه شده در مورد تعیین شده در قرارداد، مبلغ بیمه شده را به بیمه‏گذار (یا بیمه شده) یا استفاده کننده معین شده از سوی او بپردازد».
بر اساس تعریف نخست، بیمه زندگی عقد بیمه‏ای است که به‏موجب آن، بیمه‏گذار وجه بیمه معینی طبق بیمه نامه می‏پردازد تا پس از اینکه به سن معین مذکور در بیمه‏نامه رسید بیمه‏گر، مبلغی معین و یا نفقه معین مادام العمر، از آن سن به بعد، به او بدهد. اگر پیش از وصول به آن سن بمیرد حقی بر بیمه‏گر نخواهد داشت.و بیمه عمر نیز عبارت از عقد بیمه‏ای است که به‏موجب آن بیمه‏گر تعهد می‏کند در مقابل دریافت حق بیمه مبلغی معین پس از مرگ بیمه‏گذار به شخص یا اشخاص مصرح در بیمه‏نامه یا به ورثه او بدهد. این بیمه به نفع شخص ثالث است. «۴» برخی از نویسندگان حقوق بیمه نیز، در تعریف بیمه عمر نوشته‏اند: «بیمه عمر توافقی است که به موجب آن از یک طرف، فردی یا مؤسسه‏ای به ازای دریافت یک رشته‏ مبالغ متساوی و متناوب، تعهد می‏کند که در صورت وقوع ضایعه فوت شخص مورد بیمه در زمان بیمه معین، پرداخت مبلغی را به ذی نفع یا ذی نفعان شخص بیمه شده تضمین کند».
بعضی دیگر معنای بیمه عمر را اعم از بیمه زندگی دانسته و نوشته‏اند: «بیمه عمر عقدی است که به موجب آن، بیمه‏گر در ازای قسط هایی که دریافت می‏نماید، متعهد می‏گردد مبلغی از مال را به بیمه‏گذار یا شخص ثالث بپردازد. مبلغ مورد بیمه، در صورت وفات شخص بیمه شده، به ورثه متوفی، و در صورت زنده بودن بیمه شده پس از انقضای مدت معین شده به خود بیمه شده پرداخت می‏گردد. پرداخت مبلغ بیمه‏ای بر اساس توافق طرفین، یکجا به طلبکار بیمه‏ای یا به صورت اقساط مرتب در طول حیات طلبکار پرداخت می‏گردد.»
ماده ۲۳ به بعد قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶ در زمینه بیمه عمر می‏باشد. بیمه عمر، خود به بیمه عمر خطر فوت، بیمه عمر در صوت حیات بیمه شده، بیمه مختلط و بیمه عمر مشترک تقسیم می‏شود.

۴ - بیمه عمر خطر فوت (و انواع آن)

---

یکی از اشکالِ بیمه عمر، بیمه عمرِ خطر فوت می‏باشد. این شکل از بیمه عمر، دارای چهار نوع اصلی است:
بیمه تمام عمر
بیمه تمام عمر باشرط فوت بعد از مدت معین
بیمه عمر زمانی
بیمه خطر فوت به شرط حیاط استفاده کننده

۵ - بیمه تمام عمر

---

بر اساس بیمه تمام عمر، بیمه‏گر متعهد می‏شود که در صورت فوت بیمه شده از هر زمان، سرمایه بیمه مذکور در قرارداد را به استفاده کننده پرداخت نماید. در مقابل این تعهدِ بیمه‏گر، منعقد کننده قرارداد یا بیمه‏گذار نیز متعهد به پرداخت حق بیمه خواهد بود.

۶ - بیمه تمام عمر با شرط فوت بعد از مدت معین

---

در این نوع از بیمه عمر، بیمه‏گر در صورتی به تعهد خود عمل می‏کند که بیمه شده بعد از تاریخ تعیین شده در قرارداد فوت نماید.

۷ - بیمه عمر زمانی

---

بر اساس این قرارداد، بیمه‏گر متعهد می‏شود که در صورت فوت بیمه شده در مدت اعتبار بیمه‏نامه، سرمایه تعیین شده را به استفاده کنندگان بپردازد. در برابر این تعهد، بیمه‏گذار نیز متعهد به پرداخت اقساط حق بیمه در تمام مدت قرارداد یا تا زمان وقوع فوت بیمه شده در جریان اعتبار بیمه نامه می‏باشد.

۸ - بیمه عمر خطر فوت، به شرط حیات استفاده کننده

---

این نوع از بیمه عمر خطر فوت، قراردادی است که به‏موجب آن بیمه‏گر در مقابل دریافت اقساط حق بیمه متعهد می‏شود که در صورت فوت بیمه شده، سرمایه بیمه معین یا مستمری معینی را به استفاده کننده تعیین شده بدهد، اما در صورتی که در زمان فوت بیمه شده، وی زنده باشد.

۹ - بیمه عمر در صورت حیات بیمه شده

---

نوع دیگر از بیمه عمر، بیمه عمر در صورت حیات بیمه شده است. بر اساس این نوع از بیمه، بیمه‏گر متعهد می‏شود که در ازای دریافت حق بیمه مشخص، مبلغ معینی را در وقت توافق شده در صورت زنده ماندن بیمه شده به او بپردازد. مهم‏ترین ویژگی این نوع از بیمه عمر، خصوصیت پس‏اندازی آن است. ولی دریافت سرمایه بیمه یک امر احتمالی است، زیرا دریافت سرمایه بیمه، مشروط به زنده بودن بیمه شده در طول مدت تعیین شده است. لذا چنانچه او فوت نماید، بر اساس قرارداد، استحقاق سرمایه بیمه‏ای را ندارد. بدیهی است در صورت فوت بیمه شده، بیمه‏گر ملتزم به پرداخت سرمایه بیمه‏ای نخواهد بود. بدین جهت شاید بیمه‏گر از استمرار حیات بیمه شده خرسند نباشد. لذا نسبت به معاینات پزشکی و تشخیص سلامتی بیمه شده. اهتمام جدی ندارد، ولی در بیمه عمر خطر فوت، بیمه‏گر به ادامه حیات بیمه شده علاقمند است، زیرا در صورت زنده بودن وی، بیمه‏گر ملتزم به پرداخت سرمایه بیمه نخواهد بود.در این نوع از بیمه عمر، بیمه‏گر سرمایه بیمه را به سه صورت می‏تواند پرداخت نماید:
۱) بعد از پایان مدت تعیین شده، بیمه شده سرمایه بیمه را بلافاصله دریافت می‏نماید.
۲) پرداخت سرمایه بیمه به زمان بعد، مانند زمان پیری موکول می‏گردد که بیمه شده بدان نیازمند است.
۳) بیمه‏گر، سرمایه بیمه را تا پایان عمر به صورت اقساط یا در مدت تعیین شده‏ای بعد از انقضای مدت بیمه به شرط حیات به استفاده کننده از بیمه پرداخت می‏نماید.

۱۰ - بیمه مختلط

---

بیمه مختلط، تلفیقی از بیمه خطر فوت و بیمه در صورت حیات است. براساس این نوع از بیمه، بیمه‏گر در مقابل دریافت اقساط، ملتزم می‏گردد اگر بیمه شده در اثنای مدت بیمه فوت کند، مبلغی را یکجا یا به صورت اقساط به استفاده کننده از بیمه پرداخت نمایدو اگر بیمه شده، در اثنای مدت بیمه، زنده بماند و مدت قرارداد منقضی شود، سرمایه بیمه‏ای را به خود بیمه‏شده، پرداخت نماید.در این نوع از بیمه عمر، زندگی بازماندگان یا اشخاص مورد علاقه بیمه شده در صورت فوت بیمه شده تأمین می‏گردد یا سرمایه بیمه در ایام پیری و ناتوانی، در صورت حیات بیمه شده دریافت می‏شود. برخی از نویسندگان از این نوع بیمه به بیمه مرکب یاد نموده‏اند.

۱۱ - بیمه عمر مشترک

---

نوع دیگر از بیمه عمر وجود دارد که از آن تعبیر به بیمه عمر مشترک می‏شود. در این نوع از بیمه دو یا چند نفر در یک قرارداد بیمه، تحت پوشش قرار می‏گیرند به این معنا که در صورت فوت یکی، سرمایه بیمه به کسی که زنده مانده می‏رسد. به عبارت دیگر، بیمه‏گر پرداخت سرمایه بیمه را در زمان بروز فوت یکی از بیمه شدگان تعهد کرده است. بدیهی است اگر بیمه نامه بین دو نفر مشترک باشد، سرمایه بیمه به بازمانده دیگر پرداخت خواهد گردید و چنانچه بیمه نامه بین بیش از دو نفر مشترک باشد، تمام سرمایه بیمه‏ای به بیمه شده‏ای خواهد رسید که آخر از همه زنده می‏ماند. این نوع از بیمه برای حفظ حیات اقتصادی خانواده و برای زن و شوهر مناسب می‏باشد.

۱۲ - بیمه مستمری

---

یکی از اقسام بیمه‏های اشخاص، بیمه مستمری است. در بیمه مستمری، بیمه‏گر پرداخت مستمری دوره‏ای را برای مدت زمان معین یا تمامی مدت حیات بیمه شده متعهد می‏گردد، در این نوع از بیمه، خطر عمر طولانی بیمه می‏گردد. زیرا در فرض عمر طولانی، زندگی بیمه شده در ایام پیری با کسری در آمد، بیماری و... روبرو می‏شود و بیمه‏های مستمری می‏تواند رفاه نسبی را در امور مالی و اقتصادی برای او فراهم آورد.

۱۳ - بیمه حوادث

---

یکی از اقسام مهم بیمه اشخاص، بیمه حوادث است. به‏موجب این بیمه، بیمه‏گذار در برابر حوادثی که به جسم و جان او وارد می‏شود با پرداخت وجه بیمه معین، بیمه‏گر را متعهد می‏کند که در طول مدت عقد، در برابر ناتوانی موقت یا دائمی، جزئی یا کلی، و یا مرگ وی که بر اثر حادثه پیش می‏آید، مبلغ معینی به بیمه‏گذار بدهد و نیز هزینه معالجه و درمان را هم طبق بیمه‏نامه بپردازد. در این مورد فرق نمی‏کند که حادثه، بر بیمه‏گذار وارد شود یا از جانب بیمه‏گذار به ثالث وارد گردد. بنابراین خطرهایی چون فوت یا نقص عضو یا از کار افتادگی دائم ناشی از حوادث که بر اساس نظریه پزشکان متخصص احراز می‏گردد، تحت پوشش این نوع از بیمه قرار می‏گیرد. اخذ سرمایه یا مبلغ بیمه‏ای از ناحیه بیمه‏گر به وسیله بیمه‏گذار، مانع از آن نیست که بیمه‏گذار بتواند از شخص ثالثی که موجب پیدایش حوادث بوده است جبران خسارت خویش را بر اساس قواعد عمومی مسئولیت مدنی مطالبه نماید، زیرا مبلغ بیمه‏ای که بیمه‏گر به بیمه‏گذار می‏دهد در عوض وجه بیمه او قرار دارد و در عوض چیز دیگری نمی‏باشد.

۱۴ - بیمه درمانی

---

بیمه درمانی یکی از انواع بیمه اشخاص است. نگرانی جدّی از معالجه بیماری‏های که منجر به بستری شدن در بیمارستان‏ها یا عمل جراحی می‏شود زمینه توسعه بیمه درمانی را فراهم آورده است. حتی کسانی که از خدمات پزشکی سازمان تأمین اجتماعی بهره می‏گیرند برای اطمینان بیشتر از خدمات بیمه‏ای در زمینه معالجه و مداوا از طریق بیمه درمانی بهره می‏جویند. این نوع از بیمه می‏تواند به عنوان ضمیمه حوادث ارائه گردد. بیمه درمانی معمولًا به صورت دو طرح عرضه می‏شود. در طرح خدمات درمانی سرپایی و بیمارستانی بیمه‏گر هزینه‏های خدمات سرپایی و بیمارستانی را بر اساس شرایط قرارداد و سقف‏های مندرج در بیمه‏نامه برای هر نفر پس از کسر فرانشیز می‏پردازد. اعمال جراحی خاص، دارای هزینه‏های معینی هستند و حداکثر تعهد بیمه‏گر در مورد هر نفر در قرارداد تعیین گردیده است. در طرح خدمات درمانی بیمارستانی، بیمه‏گر هیچ‏گونه تعهدی در پرداخت هزینه‏های خدمات سرپایی ندارد ولی در صورت بستری شدن بیمه‏گذار، هزینه‏ها بر اساس تعرفه‏هایی که در قرارداد بیمه درج شده است از سوی بیمه‏گر پرداخت می‏گردد.

۱۵ - بیمه بازنشستگی

---

یکی از مراحل مهم زندگی مرحله پیری است. پیران تمامی استعداد و توانایی خویش را برای تولید ثروت عمومی و توسعه جامعه و کشور به کار گرفته‏اند. بدون تردید در شرایطی که جسم آنان دچار ناتوانی شده و در آمد آنان کاهش یافته شده جامعه باید به حمایت آنان بشتابد و دولت باید به نمایندگی از جامعه برنامه‏های تأمینی را پیش بینی و اعمال نماید. بیمه بازنشستگی یکی از روش‏هایی است که پیران می‏توانند به آن اعتماد نمایند و نسبت به مرحله پیری زندگی خویش نوعی آرامش خاطر داشته باشند. برخی از نویسندگان در زمینه بیمه، مقصود اصلی از این نوع بیمه را، تأمین درآمد به صورت پرداخت‏های دوره‏ای برای کارکنان و کارگران بازنشسته دانسته‏اند. بیمه بازنشستگی به دو صورت انفرادی و گروهی انجام می‏پذیرد.

۱۶ - پانویس

---